.png)
İnsanlarda anüsün girişinden itibaren yaklaşık 1,5-2 cm mesafede, bağırsak yüzeyinde tırtıklı görünümde bir çizgi bulunur. Bu çizgiye dentat çizgi adı verilir. Dentat çizgi boyunca, çepeçevre, küçük kanalcıklar vasıtası ile anüs içine sıvı salgılayan anal bezler vardır. Bu bezlerin kanal ağızlarının küçük sertleşmiş dışkı ya da sindirilmemiş gıda parçalarıyla tıkanması sonucu, bezlerine salgıları anüs içine boşalamaz ve anal bezler şişerler. Bu durum uzarsa biriken sıvı iltihaaplanır ve anal bez çevresinde apse gelişir. Müdahale edilmediği takdirde bu apsenin içindeki basınç sürekli artacak, apse genişleyecek ve en az direnç gördüğü yerden boşalacaktır. Burası cilt olabileceği gibi, anüs ya da kalın bağırsağın içi de olabilir. Her iki tarafa doğru da bir açıklık oluştuğu durumda, bu durum atmosfer ile bağırsak içi arasında normalde olmaması gereken bir yol oluşturur ki, bunu adına perianal fistül denir.
Perianal apse ve fistül, aslında aynı hastalığın iki evresi olarak değerlendirilebilir. Hastalık anüs çevresinde iltihap birikimi (apse) olarak başlar, zamanında tedavi edilirse o aşamada kalır ve iyileşir. Ancak tedavide zaman kaybedilirse hastalığın ikinci aşaması olam fistül oluşur. Fistül, tanım olarak, içi boş iki organ (mide, bağırsak vb.) ya da içi boş bir organla atmosfer (dış ortam) arasında normalde olmaması gereken bir yol anlamına gelir. Perianal fistül de anüs ya da kalın bağırsağın iç kısmının, normalde olmayan bir yol, tünel vasıtası ile dışarıya yani cilde açılmasıdır. Bu yolun altyapısını ilk aşamada oluşmuş olan apse hazırlayacaktır.
Perianal apse saptandığı zaman, en hızlı şekilde ameliyatı planlanarak ameliyathanede boşaltılması planlanmalıdır. Ağrı nedeni ile poliklinik şartlarında ya da lokal anestezi ile boşaltılması uygun değildir. Ameliyat öncesinde apse hakkında anatomik bilgi edinilebilmesi için MR çekilmesi gerekebilir. Bu, doğru müdahale ve ameliyatta sürprizle karşılaşmamak için gereklidir. Ameliyat sırasında fistül varlığı araştırılır, eğer saptanırsa ilk seans tedavisi de yapılır. Eğer yoksa sadece apse boşaltılarak ameliyat bitirilir.
Apse tedavi edildikten sonra, ilk ameliyatta saptanması bile sonraki süreçte fistül gelişebilir. Fistül saptandıktan sonra tedavisi birkaç ay zaman alır ve bir kaç seans tedavi gerektirir. Bu tedaviler ameliyathanede ya da poliklinikte yapılabilir ancak genelde hastaya ağrı vermez ve hastanede yatışı da gerektirmez.
Fistül dokuiçindeki yereleşimi ve kattiği yola göre dörde ayrılır:
-
İntersfinkterik ve yüzeyel
-
Transsfinkterik
-
Suprasfinkterik
-
Ekstrasfinkterik
Apse tanısı konduğu gün hasta ameliyat edilir ve birkaç saat içinde evine gönderebilir. Sonraki süreçte fistül gelişşirse, 2-4 kez daha bu amaçlı müdahale gerekir ve tedavi birkaç ay sürer. Fistül tedavisi ve sonrası hasta için ağrılı değildir. Fistül tedavisinde fistül yolundan küpe gibi bir adet lastik ya da iplik geçirilerek bağlanır. Vücut bu maddeyi yabancı olarak görüp dışarı atmak ister ve bu süreçte geriede kalan boşlukları da iyileşme dokusu ile doldurur. Bu işle birkaç seans tekrarlanabilir, adına seton uygulaması denir. Seton uygulaması yanında lazer ya da dolgu maddeleri ile de fistülün kapatılabilmesi mümkündür.